भगवानाचे नाव जपण्यासाठी कोणत्याही विशिष्ट स्थिती, स्थळ किंवा विशेष दिवसाची आवश्यकता नाही. भगवानाचे नाव जप कधीही केला जाऊ शकतो. संन्यासी अखंड नाम जप करतात ज्याचे अतुलनीय फायदे आहेत. परंतु इतर वेळेसही नाव स्मरण करणे श्रेष्ठ आहे.
भक्ती स्वतः भगवानच भक्ताला प्राप्त करतात, भगवानाच्या इच्छेशिवाय कोणाचाही नाम जप करणे शक्य नाही.
भगवानाचे नाव कोणत्याही वेळेस, स्थिती आणि स्थळावर जपले जाऊ शकते, भगवानाचे नाव उच्चारण्याची आवश्यकता नाही. परंतु मंद आवाजात भगवानाचे स्मरण करणे उत्तम आहे किंवा मनातच जप केला जाऊ शकतो. मंद आवाजात भाव असतो आणि मनाच्या एकाग्रतेतही सुधारणा होते.
भक्त नाव जप करण्यासाठी ध्यानाच्या स्थितीत मण्यांसोबत नाम जप करतात, भगवानाच्या विग्रहासमोर बसतात, शांत स्थळी नाम जप केल्याने कोणतीही अडचण येत नाही ज्यामुळे स्मरण विघटित होत नाही.
नाम जप करत असताना अनेक भक्त भगवानाच्या रूपाचा मनात स्मरण करतात, आणि काही भक्त नामच्या धुनमध्येच स्थित राहतात.
भगवानाचे स्मरण (स्मरण, जप) करण्यामुळे भक्ताला जीवनात आणि मृत्यूनंतर अनंत लाभ होतात, कलियुगात भगवानाचे नाव स्मरण केल्याने भक्त भगवतप्राप्ति आणि मोक्ष प्राप्त करतो, जसे अतिथींना संतुष्ट करण्यासाठी विशेष जेवण बनवले जाते, तसेच लहान मुलाला झोपवण्यासाठी माता लोरी गाती आहे, त्याप्रमाणे भगवानाला प्रसन्न करण्यासाठी नाव जप एक श्रेष्ठ साधन आहे.
नाव जपाचे अनंत फायदे लेखून सांगणे शक्य नाही कारण भक्तांनी भगवानाचे नाव जपून इतके फायदे प्राप्त केले आहेत की ते शोधून काढता येत नाही, लाखो जन्मही कमी पडतील.
महर्षी नारद मुनि एक काळी विद्याहीन, बलहीन, दासीपुत्र होते, सातत्याने नाम जप करून आणि भगवानाची संगत करून त्यांना देवर्षी पद प्राप्त झाले. भगवानाचे परम भक्त प्रह्लाद नेहमी हरीचे नाम स्मरण करत होते, प्रह्लादने बालपणातच भगवतप्राप्ति केली होती, भगवानाने हिरण्यकश्पूपासून प्रह्लादाच्या प्राणांची रक्षा केली, प्रह्लाद अंतिम वेळेस भगवानाच्या परम पूज्य धाम वैकुंठमध्ये गेले. महाभारत काळात मैत्रेय ऋषींची कथा आहे, भगवानाच्या नामामुळे ते एक कीडेतून ज्ञानी महर्षीत रूपांतरित झाले.
भगवानाचे नाव जपाच्या फायदेवरील असंख्य कथाआहेत. भगवानाचे नाम स्मरण केल्याने अनेक भक्तांच्या जीवनात अद्भुत लाभ झाले आहेत.
भगवानाचे नाम जपाचे असंख्य फायदे
चला, आता जाणून घेऊया भगवानाचे नाम जपाचे काही फायदे जे सर्व भक्तांना निश्चित मिळतात.
- चेतना जागृत होते.
- आध्यात्मिक ज्ञान प्राप्त होते.
- आध्यात्मिक उन्नती होते.
- मन एकाग्र होते.
- सद्गती होते.
- मानसिक ताण दूर होतो.
- भगवतप्राप्ति होते.
- आध्यात्मिक सुख प्राप्त होते.
- भक्तीत उन्नती होते.
- काम, मोह, लोभ, द्वेष, क्रोध, विषाद आणि बदला भावना नष्ट होतात.
- भक्त निर्भय होतो.
- हृदय प्रेमामृताने भरले जाते.
- दुःख आणि समस्यांशी लढण्याची आध्यात्मिक क्षमता प्राप्त होते.
- संकटात नाम स्मरणाने भगवानाच्या इच्छेने मोठा संकट टळतो.
अवश्य वाचा – राधे नाम जपाची महिमा
भगवानाचे नाम जपाचे महत्त्व
एक वेळेची गोष्ट आहे, तुलसीदास जी नाम जप करत होते, एक व्यक्ती त्यांना विचारला – “कधी कधी कर्मबंधन किंवा आलस्यामुळे भक्ति करण्याचा मन नाही करता, तरीही नाम जप करत राहतो, याचे काही फायदे होतात का?”
तुलसीदास जी उत्तर देत म्हणाले –
तुलसी मेरे राम को रीझ भजो या खीज। भौम पड़ा जामे सभी उल्टा सीधा बीज।।
अर्थ: – जेव्हा जमिनीत बीजे लावली जातात, तेव्हा प्रकृती हे पाहत नाही की बीजे उलट किंवा सरळ पडली आहेत, कालांतराने सर्व बीजे अंकुरित होऊन जमिनीतून बाहेर येतात.
भायँ कुभायँ अनख आलस हूँ। नाम जपत मंगल दिसि दसहूँ ॥
अर्थ: – नाम जप करत असताना जर रुचि नसेल, आलस्य आले असेल, मन न लागेल, तरीही नाम जप केल्याने फळ मिळतेच.
तशाच प्रकारे, स्मरण कसेही घेतले तरी त्याचा फल भक्ताला निश्चितपणे प्राप्त होतो.
नाम जप आणि मंत्र जप केल्याने भक्त आध्यात्मिक उन्नती साधतोच, आणि भगवानाचे नाव जपल्याने जीवनातील समस्यांवर उपाय मिळवू शकतो.
भगवानाचे नाम जपाचे आणि कीर्तनाचे अद्भुत महत्त्व वेद आणि पुराणांमध्ये गाजले आहे. भगवानाच्या स्वरूपाचे ध्यान करणे आणि नाम जप केल्याने भक्त पंच महाभूतांत विलीन होतो आणि आध्यात्मिक शांती आणि आनंदाची अवस्था प्राप्त करतो. शास्त्रांमध्ये राम कृष्ण हरि किंवा शिवाच्या नाम जपाची प्रतिज्ञा केली आहे की जपाने भक्ताला अनंत फळ मिळते.
आमचा हा जीवन कलियुगात प्रारंभ झाला आहे. पुराणांमध्ये कलियुग महान मानले गेले आहे कारण सतयुगापासून कलियुगापर्यंत भगवानाला प्राप्त करणे सोपे झाले आहे, कलियुग कालचा अंतिम युग आहे, या कलियुगात भगवानाचे नाव जपल्यानेच भक्त जीवन आणि मृत्यूच्या चक्रातून मुक्त होऊन परम आनंद मोक्ष प्राप्त करतो.
तशाच प्रकारे परमात्म्याच्या दोन अक्षरी श्री हरी नामाची महिमा अनंत आहे.
ये वदन्ति नरा नित्यं हरिरित्यक्षरद्वयम्। तस्योच्चारणमात्रेण विमुक्तास्ते न संशयः।।
अर्थ: – जो व्यक्ती परमात्म्याच्या दोन अक्षरी हरि नामाचा उच्चार करतो, तो त्याच्या उच्चारणामुळे मुक्त होतो, यात शंका नाही.
या श्लोकात हरि नामाच्या महिमेचे वर्णन केले आहे, हरि नामातच शाश्वत परम आनंद आहे, फक्त हरि नाम जपल्यानेच व्यक्ती निस्संदेह दुःखरूपी संसारातून मुक्त होतो.
हरे राम हरे कृष्ण कृष्ण कृष्णेति मंगलम्। एवं वदन्ति ये नित्यं न हि तान् बाधते कलिः।।
अर्थ: – हरे राम हरे कृष्ण मंत्राचे जे सदा उच्चार किंवा स्मरण करतात, त्यांना कलियुगात कोणतीही हानी होऊ शकत नाही.
परमात्मा आपल्या भक्तांची सदा रक्षण करतात.
नामजप कीर्तनाची महिमा अनंत आहे, यज्ञ, पूजा, होम यासारख्या इतर कार्यांसोबत त्याची तुलना केली जाऊ शकत नाही. नाम जप करण्यासाठी कोणत्याही विशिष्ट स्थिती किंवा स्थळी असण्याची आवश्यकता नाही, भगवानाचे नाम कोणत्याही वेळेस मनातच भगवानाच्या स्वरूपाचे ध्यान करणे शक्य आहे.
नामजप ध्यानाचे एक आधार आहे, नामजप भवसागर पार करून परम आनंद प्राप्त करणे आणि परमात्म्यात विलीन होणे हे सर्वोत्तम साधन आहे.
कसाही असो, नाम जप करणे सुलभ आणि श्रेष्ठ आहे. तथापि अखंड नाम जपाची महिमा अतुलनीय आहे, संन्यासी अखंड नाम जप किंवा मंत्रजप करतात.
अवश्य वाचा – गायत्री मंत्र जपाचे फायदे
निष्कर्ष:
भगवानाचे नाम जप कीर्तन हे भगवान प्राप्त करण्याचे सर्वश्रेष्ठ साधन आहे, नाम जपाने जीवनात असंख्य क्रांती शक्य होतात, वेद आणि पुराणांमध्ये नाम जप कीर्तनाला श्रेष्ठ आणि अतुलनीय मानले गेले आहे. जेव्हा कधीही वेळ मिळेल, भगवानाचे स्मरण करणे आवश्यक आहे, त्यामुळे भगवान प्रसन्न होतात आणि सदैव कल्याण करतात.